Uyarı!
Dünya haritaları, yer şekillerinin biçimini gerçeğe tam uygun olarak göstermez. Alan , açı, uzunluk bozulmaları meydana gelir. Sebebi: Küre şeklindeki bir yüzeyin düzleme aktarılmış olmasıdır. Haritalardaki bozulma Ekvator'dan Kutuplara doğru artar.
PROJEKSİYON YÖNTEMLERİ
Haritalardaki bozulmaları en aza indirebilmek için bazı yöntemler geliştirilmiştir. Bunlara projeksiyon ya da izdüşüm yöntemleri denir.
1.Silindir Projeksiyonu
Ekvator ve çevresini gerçek alanı ile haritaya yansır. Buna karşılık Kutuplara doğru bozulma artar. Alan bozulur ancak şekil korunur. Deniz ve hava ulaşımında kullanılır.
2.Düzlem Projeksiyonu
Dar sahalarda büyük ölçekli haritaların çiziminde kullanılır. Haritanın orta kısmı gerçeğe yakınken, kenarlara doğru bozulma artar. Bu yöntemde açılar korunurken, şekil ve alan bozulmaları olur.
3. Konik Projeksiyon
Orta enlemlerde yer alan bölgeleri gerçeğe daha yakın gösterir. Bu yöntemle çizilen haritalarda şekiller bozulur, ancak alanlar korunur.
Uyarı!
Bir yerin gerçek yüzölçümü yükseklik ve çukurluklar dikkate alınarak hesaplanır. İzdüşüm yüz ölçümde ise her yer düzlük kabul edilir.
Bunun sonucu olarak bir yerin gerçek yüz ölçümü ile izdüşüm yüzölçümü arasında fark büyük ise o yer engebeli, fark az ise düzlüktür. Fark Doğu Anadolu Bölgesi’nde en fazla iken, Marmara Bölgesi’nde en azdır.
Harita Çiziminde Dikkat Edilecek Hususlar
-
İlk olarak haritanın kullanım amacı belirlenmeli ve amaca uygun konu başlığı konulmalı
-
Küçültme oranı (ölçek) belirlenmeli.
-
Enlem ve boylam gösterilmeli.
-
Eğer alan küçük ise yön işareti konulmalıdır.
-
Lejant belirtilmeli
-
Lejant: Haritalarda kullanılan işaret ve renklerin ifade edildiği tablodur
-
Çizim yöntemi belirlenmeli.
HARİTA ÇEŞİTLERİ
A-Konularına Göre Haritalar
1.Genel Haritalar
Yaygın olarak kullanılan atlas ve duvar haritaları genel haritalardır. Başlıcaları;
a-Fiziki haritalar: Yer şekillerini gösteren haritalardır. Sadece bu haritalardan yaralanarak; profil çıkarılabilir ve yükseltiler tespit edilebilir.
b-Siyasi (idari) haritalar:Sınırları gösteren haritalardır.
c-Beşeri haritalar: Nüfusun dağılışı, ırk, dil, dinlere göre dağılışı gibi özellikleri gösteren haritalardır.
d-Ekonomi haritaları: Tarım, hayvancılık, ormancılık, sanayi, madencilik gibi özellikleri gösteren haritalardır.
2.Özel Haritalar
Konunun uzmanlarınca çizilen haritalardır. İklim (izoterm, izobar gibi) , turizm, deprem, toprak, karayolları ve bitki örtüsü haritaları özel haritalara örnektir.
Uyarı!
Bütün haritalardan faydalanarak;
B- Ölçeklerine Göre Haritalar
1-Büyük Ölçekli Haritalar
a-Planlar: Ölçeği 1/20.000 ‘den daha büyük olan haritalardır. En ayrıntılı haritalardır.
b-Topoğrafya Haritaları: Ölçeği 1/20.000-1/200.000 arasında olan haritalardır.Yer şekillerini en ayrıntılı gösteren haritalardır.
2-Orta Ölçekli Haritalar: Ölçeği 1/200.000-1/500.000 arasındaki haritalardır.
3-Küçük Ölçekli Haritalar: Ölçeği 1/500.000 ‘den daha küçük ölçekli haritalardır.
PLAN-HARİTA
Benzer özellikleri: Kuşbakışı olarak çizilme ve ölçekli olmalarıdır.
Farkları: Ayrıntıları gösterme gücü ve kullanım alanları farklıdır.
ÖLÇEKLER
1-Kesir Ölçek
2-Çizgi (grafik) Ölçek
1.KESİR ÖLÇEK
Kesirlerle ifade edilen ölçeklerdir. Kesir ölçekte birim yazılmaz. Her zaman cm cinsindendir.
Örnek: Gerçekte 90 km olan Manisa-Soma arası haritada 6cm ile gösterilmiştir. Haritanın ölçeği nedir?
Örnek: 1/200.000 ölçekli haritada 16cm ile ölçülen bir uzunluk gerçekte kaç km’dir?
Örnek: Gerçekte 250 km olan bir yol 1/1.250.000 ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?
Uyarı!
Ölçek ne kadar değişirse değişsin; gerçek alan , gerçek uzunluk, enlem- boylam , yükselti vb değişmez.
2- ÇİZGİ ( GRAFİK) ÖLÇEK
Çizgilerle ifade edilen ölçeklerdir. Bu ölçekte çentikler arasındaki uzaklık farkı birbirine eşittir.
Yukarıdaki çizgi ölçeğin boyu 5 cm dir. Kesir ölçek değeri nedir?
Cevap: 5 çentik olduğundan her çentik 1 cm dir. Bu sebeple
Harita üzerinde çizgi ölçek yardımıyla uzaklık hesaplamada ölçümü yapılacak yerlerin arası şekildeki gibi belirlenir. Daha sonra çizgi ölçekte sıfır başlangıcına konularak hesaplanır.
